Kompostowanie - tani sposób na odpady

Właściwa gospodarka odpadami jest sprawą, na którą ma wpływ każdy z nas, bo tam gdzie jest człowiek, tam zawsze są odpady. Zagospodarowanie odpadów powinno mieć na celu przede wszystkim:
- zapobieganie powstawaniu odpadów lub minimalizację ich ilości
- bezpieczne dla środowiska wykorzystanie
- zgodne z zasadami ochrony środowiska ich składowanie

W działaniach tych dużą rolę do spełnienia mają właściciele ogrodów przydomowych i użytkownicy ogrodów działkowych. Na każdej takiej nieruchomości powinno być miejsce na ustawienie pojemników na odpady, osobne na szkło, osobne na opakowania plastikowe po napojach, osobne na makulaturę. Można też odpady zbierać w worki na ten cel przeznaczone, a potem już tylko dopilnować ich regularnego odbioru.

A jak można właściwie postępować z odpadami organicznymi, których na działkach jest najwięcej?

Najbardziej rozpowszechnioną i najprostszą metodą pozbywania się tych odpadów stosowaną obecnie jest spalanie pozostałości roślinnych, jednakże każdy użytkownik działki lub właściciel ogrodu, może i powinien wytwarzać na swoje potrzeby kompost. Kompostowanie jest jedną z najkorzystniejszych form przetwarzania odpadów organicznych znaną ludzkości od wieków i sam proces sięga początków rolnictwa. Istota kompostowania wywodzi się od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku naturalnym. Kompostowanie wiąże się także ściśle z rocznym cyklem życia przyrody – porami roku. W naturze nic nie ginie – mówi porzekadło i tak naprawdę jest. Wytworzony w procesie kompostowania humus wykazuje się znaczącą zawartością azotu, potasu, fosforu i jest to doskonały nawóz dla roślin. Dojrzały kompost można stosować bez żadnych obaw i ograniczeń do nawożenia gleby. Zwiększa urodzajność plonów, pozwala na rekultywację ubogiej w składniki odżywcze i mineralne lub zanieczyszczonej gleby.

Materiał do kompostowania

Do kompostowania nadają się wszystkie odpady organiczne z działki: chwasty usunięte najpóźniej w fazie kwitnienia, skoszona trawa, drobne gałązki, liście, słoma, siano i itp. Do kompostowania można też przeznaczyć resztki kuchenne z gospodarstw domowych; obierki z ziemniaków, owoców i warzyw, fusy z kawy i herbaty, nie zjedzone i zepsute potrawy, potłuczone skorupki jaj, drobno pocięty papier niekolorowany, a także odchody zwierząt, sierść, pióra. Doskonałym dodatkiem będzie krowi obornik lub kurzeniec. Aby proces kompostowania przebiegał prawidłowo oprócz powietrza, zapewnienia optymalnej wilgotności (40 – 50%) w zgromadzonej materii organicznej powinien być odpowiedni stosunek C:N (węgla do azotu). Odpowiedni stosunek węgla do azotu zapewni dodatek opadłych liści, siano, słoma, trociny.

Miejsce i sposoby kompostowania

Kompostowanie powinno odbywać się w zacienionej części działki, np. od strony korony drzewa. Odległość od granicy sąsiedniej działki powinna tak być dobrana, aby kompostowanie nie stanowiło uciążliwości dla sąsiadów. Odpady możemy gromadzić w specjalnej pryzmie lub w specjalnych kompostownikach wykonanych samodzielnie, które zapewnią dostęp powietrza do masy oraz odpływ nadmiaru wody, lub w specjalnych kompostownikach znajdujących się w handlu.

Kompostowanie to tani i szybki sposób na uzyskanie własnego nawozu i pozbycie się odpadów!

Kompostowanie bioodpadów na własnej nieruchomości

Od wiosny do jesieni można organizować kompostowanie bioodpadów w przydomowym ogrodzie. Pielęgnacja roślin i porządki w zielonym otoczeniu dostarczą wielu bioodpadów, które świetnie nadają się do zrobienia wartościowego kompostu .Można go z powodzeniem wykorzystać do użyźnienia w naturalny sposób ogrodu lub warzywniaka.
Kompostowanie polega na przetworzeniu odpadów organicznych przy wykorzystaniu drobnoustrojów na naturalnej zasadzie zamkniętego obiegu materii w środowisku. Innymi słowy jest to naśladowanie procesów naturalnie występujących w przyrodzie, jednakże skoncentrowane na mniejszej przestrzeni i sprawniejsze.

W rozdrobnionych odpadach organicznych poddanych kompostowaniu, przy zachowaniu odpowiedniego stopnia wilgotności i dostępu powietrza oraz przy obecności mikroorganizmów (głownie bakterii), grzybów i niektórych bezkręgowców (dżdżownic) zachodzą dwa procesy biochemiczne:
1. mineralizacja materii organicznej (rozkład związków organicznych, w wyniku którego powstaje woda, dwutlenek węgla oraz energia cieplna, ponadto azotany, siarczany, fosforany  i inne związki mineralne),
2. humifikacja – czyli łączenie się składników rozkładu w wielkocząsteczkowe substancje próchniczne).

Dojrzały kompost można  stosować bez żadnych ograniczeń ilościowych do nawożenia gleby.
W celu uzyskania wartościowego  kompostu należy do kompostowania wykorzystać:
- miękkie części uprawianych roślin,
- ściętą trawę, liście, drobne gałęzie, chwasty, małe kawałki drewna, spadłe owoce,
- odpady po owocach i warzywach,
- obierki po owocach i warzywach, skórki od bananów, resztki owoców cytrusowych,
- resztki produktów mleczarskich, stary chleb,
- fusy po herbacie i kawie z filtrem jeśli jest papierowy, herbata ekspresowa,
- skorupki od jajek.

Do kompostowania nie należy przeznaczać:
- kości, mięsa, gotowanych warzyw,
- zepsutej żywności, płynnych resztek jedzenia, bardzo tłustego i bardzo słonego jedzenia,
- odchodów zwierzęcych,
- tkanin, materiałów nieorganicznych, sztucznych materiałów organicznych,
- papieru kolorowego, papierosów,
- materiałów i substancji zanieczyszczonych (np. zawierających metale ciężkie lub toksyczne związki organiczne).

Ważnym elementem jest odpowiednie rozdrobnienie odpadów dodawanych do kompostu. Optymalna wielkość cząstek do kompostowania naturalnego w pryzmie wynosi 25-40 mm średnicy.

Każdy w swoim przydomowym ogródku może przeprowadzać proces kompostowania. Zapewnienie prawidłowego przebiegu procesu można osiągnąć poprzez spełnienie następujących warunków:
- pryzmy bądź kompostowniki powinny być zlokalizowane w miejscach osłoniętych od wiatru i zacienionych, co zapewni  mniejszą utratę wilgotności kompostu (w okresie upałów wskazane jest nawet podlewanie wodą w celu utrzymania odpowiedniej wilgotności),
z drugiej strony zbyt głębokie ocienienie nie jest wskazane, może utrudniać odpowiednie nagrzewanie pryzmy  co spowolni proces;
- pryzma lub materiał w kompostowniku powinny być ułożone warstwowo, na dole powinna być warstwa podtrzymująca i zapewniająca przewietrzanie  (np. połamane gałęzie), następnie warstwa materiału, którego zadaniem będzie pochłanianie wody z cenną zawartością substancji mineralnych wymywanych z górnych warstw (np. torf, słoma lub już rozłożony kompost), następnie należy układać kolejne warstwy odpadów organicznych, które nie powinny być zbyt grube ani zbite i powinny być przekładane niewielkimi warstwami ziemi ogrodowej lub torfu (najlepiej, aby kolejne warstwy pryzmy miały urozmaicony skład różnych odpadów organicznych);
- jeśli stosujemy kompostownik, powinna to być konstrukcja zapewniająca odpowiednie przewietrzanie materiału;
- kilka razy w roku pryzma powinna być przerabiana, tzn. warstwy kompostowanego materiału powinny być przełożone w taki sposób, aby wierzchnie warstwy znalazły się w  jej wnętrzu (można kupić obrotowy kompostownik, który ułatwi to zadanie);
- w razie potrzeby materiał powinien być zaszczepiony, tzn. powinniśmy dostarczyć mu odpowiednich kultur mikroorganizmów, zazwyczaj rozwijają się one same, trafiając do materiału ziemi lub dodanego kompostu rozłożonego, ponadto dostępne są gotowe preparaty kompostujące, które można zakupić w sklepach ogrodniczych.

Zakładając kompost warto ustrzec się przed popełnieniem kilku błędów, takich jak: dodawanie do pryzmy resztek roślin które były porażone przez choroby (mogą one być źródłem zakażenia w kolejnych latach), dodawanie związków wapnia (wapń wprawdzie przyspiesza rozkład substancji organicznej ale niestety również pozbawia ją bardzo potrzebnego azotu), umieszczanie kompostu w dołach lub zbiornikach betonowych (niewskazane ograniczenie dostępu powietrza), dodawanie materiału niedostatecznie rozdrobnionego i układanie zbyt grubych jego warstw (co również ogranicza dostęp powietrza).

Kompostowanie jest bardzo pożądanym sposobem unieszkodliwiania odpadów biodegradowalnych. Pozwala na uzyskanie cennego nawozu do wykorzystania w ogrodzie oraz pozwala znacznie zmniejszyć ilość odpadów trafiających na składowisko. Wszystkich, którzy mają  możliwość, zachęcamy do stosowania tej metody unieszkodliwiania bioodpadów.

Równocześnie przypominamy, że kompostownik lub pryzma kompostowa nie może stwarzać uciążliwości dla sąsiadów (zapachy !).  Prawidłowo prowadzony proces kompostowania nie jest nadmiernie uciążliwy a rozchodzące się odory z kompostownika świadczą o zakłóceniu tego procesu.

Informujemy, że odległości, które należy zachować przy wyborze miejsca na kompostownik  określa rozporządzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.02.75.690 ze zmianami). Dla  kompostowników o pojemności od 10 m3 do 50 m3 powinny wynosić co najmniej:
1) od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń wymienionych w ust. 1 pkt 1 - 30 m,
2) od granicy działki sąsiedniej - 7,5 m,
3) od linii rozgraniczającej drogi (ulicy) lub ciągu pieszego - 10 m.  Właściwy organ  w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w porozumieniu z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, może ustalić dla działek budowlanych położonych przy zabudowanych działkach sąsiednich odległości mniejsze. Niezależnie od powyższego, zasady korzystania ze swej nieruchomości reguluje  kodeks cywilny, gdzie w  art. 144 kodeksu cywilnego wskazano, że ”Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”.

Wybierając sposób i miejsce kompostowania należy wziąć  pod uwagę ewentualne uciążliwości dla sąsiednich nieruchomości i tak zlokalizować kompostowanie aby nie powodować  tych uciążliwości
i tym samym konfliktów sąsiedzkich.

Opracowano na podstawie” Poradnika ogrodniczego”.